Jak arteterapia pomaga dzieciom? Praktyczne zastosowanie sztuki w terapii i edukacji

Dzieci są nie tylko naszą przyszłością, ale też teraźniejszością. Zbliża się Dzień Dziecka, więc warto spojrzeć na to święto szerzej niż przez pryzmat prezentów – i pomyśleć o potrzebach tych najmłodszych, którzy nie zawsze mają łatwy start. Wśród wielu metod wsparcia, arteterapia wyróżnia się jako skuteczne narzędzie pomagające dzieciom wyrażać emocje, rozwijać się i radzić sobie z trudnościami.

Czym jest arteterapia i skąd się wzięła?

Arteterapia, czyli terapia przez sztukę, to forma psychoterapii wykorzystująca różne dziedziny sztuki – malarstwo, rysunek, muzykę, taniec czy teatr – jako narzędzia terapeutyczne. Jej korzenie sięgają połowy XX wieku, kiedy to zauważono, że twórczość artystyczna może wspierać proces leczenia i rehabilitacji psychicznej.

W Polsce arteterapia rozwija się dynamicznie, a jej skuteczność w pracy z dziećmi potwierdzają m.in. badania nad terapią dzieci z porażeniem mózgowym, gdzie udowodniono, że zajęcia plastyczne wpływają pozytywnie na rozwój psychoruchowy i emocjonalny dziecka[1].

Dla kogo jest arteterapia?

Arteterapia jest szczególnie polecana dla dzieci:

• z niepełnosprawnością intelektualną,
• w spektrum autyzmu,
• po traumatycznych przeżyciach (np. strata bliskiej osoby, przemoc),
• z zaburzeniami emocjonalnymi i behawioralnymi,
• z trudnościami adaptacyjnymi i lękowymi.

Warto dodać, co w obliczu wojny w Ukrainie dotyka także nas, że w pracy z dziećmi migrantów i uchodźców także odnotowuje się pozytywne efekty terapii sztuką – w szczególności w zakresie regulacji emocji i wzmacniania poczucia bezpieczeństwa[2].

Jak arteterapia pomaga dzieciom?

Arteterapia to nie tylko działania plastyczne – to przestrzeń, w której dzieci mogą mówić o swoich emocjach, nawet jeśli nie znają jeszcze słów, by je opisać. Rysunek, glina, faktura, kolory – to wszystko może stać się językiem emocji.

W praktyce oznacza to, że dzieci, które nie potrafią jeszcze nazwać lęku, żalu czy frustracji, mogą „przelać” je na papier lub wyrazić poprzez inne formy ekspresji – i to może być początek rozmowy, wsparcia, a czasem nawet terapii.

Arteterapia to rodzaj pracy z osobą potrzebującą emocjonalnego wsparcia, który pomaga jej w różnych aspektach:

1. Wyrażanie emocji bez słów

Dzieci często mają trudności z werbalizacją swoich uczuć. Poprzez sztukę mogą wyrażać emocje w sposób bezpieczny i kontrolowany. Jak pokazują doświadczenia terapeutów, rysowanie czy malowanie może być dla dziecka jedyną drogą komunikacji w przypadku silnej traumy.

2. Rozwój motoryki i integracji sensorycznej

Zajęcia arteterapeutyczne, takie jak malowanie czy lepienie z gliny, wspierają rozwój motoryki małej i dużej oraz integrację sensoryczną – co jest szczególnie ważne dla dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym lub innymi trudnościami ruchowymi[3].

3. Budowanie samoświadomości i poczucia sprawczości

Twórczość artystyczna pozwala dzieciom eksplorować własną tożsamość. Proces tworzenia wzmacnia poczucie sprawczości i daje satysfakcję, szczególnie ważną dla dzieci o niskim poczuciu własnej wartości. Arteterapia sprzyja samopoznaniu i budowaniu pozytywnego obrazu siebie.

4. Poprawa relacji społecznych

Zajęcia grupowe rozwijają kompetencje społeczne: empatię, komunikację i współpracę. Arteterapia może pomóc w reintegracji społecznej, co potwierdzają doświadczenia pedagogów pracujących z dziećmi dwujęzycznymi i migrantami (Familiaris.org).

Jak wygląda sesja arteterapii?

Zajęcia są dostosowane do wieku i potrzeb dziecka. Najczęściej obejmują:

• malowanie palcami, kredkami, akwarelą,
• tworzenie kolaży i obrazów z materiałów z recyklingu,
• modelowanie w glinie lub masie solnej,
• taniec spontaniczny,
• improwizację teatralną,
• muzykoterapię z instrumentami perkusyjnymi lub nagraniami przyrody.

Ich celem jest nie efekt artystyczny, lecz proces – możliwość bycia tu i teraz oraz ekspresja emocji.

A co z tym w Targoszynie?

W Targoszynie – jak wiecie – jeszcze nie prowadzimy zajęć arteterapeutycznych. Ale… kto wie, co przyniesie czas? Bliskość przyrody, spokój i stary park pałacowy to idealne tło dla takich działań. Już dziś marzymy, by któregoś dnia zorganizować warsztaty plenerowe dla dzieci z okolic – szczególnie tych, które potrzebują wsparcia, wyciszenia albo po prostu przestrzeni do bycia sobą.

Na Dzień Dziecka życzymy wszystkim dzieciom – tym małym i dużym – przestrzeni do swobodnego wyrażania siebie. Czasem potrzebna jest zabawka, czasem rozmowa… a czasem plama farby na dłoni. Jeśli chcecie poznać więcej takich historii – śledźcie nasze działania. A jeśli znacie dzieci, które potrzebują wsparcia – może właśnie arteterapia będzie dla nich pierwszym krokiem.

Z troską, ciekawością i nadzieją,

𝓜𝓪𝓻𝔂𝓼𝓲𝓮ń𝓴𝓪 𝓝𝓸𝓷-𝓟𝓻𝓸𝓯𝓲𝓽

---

[1] Bagnowska K., Klimkiewicz M., Arteterapia jako forma usprawniania dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, online: https://www.czytelniamedyczna.pl/7055%2Carteterapia-jako-forma-usprawniania-dzieci-z-mozgowym-porazeniem-dzieciecym.html, dostęp: 20.05.2025

[2] Goździewicz-Rostankowska, A. (2023). Przegląd wybranych badań nad zastosowaniem arteterapii w pracy z dziećmi uchodźców i imigrantów. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J, Paedagogia-Psychologia, 36(1), 63–72. DOI: 10.17951/j.2023.36.1.63-72

[3] Bagnowska K., Klimkiewicz M., Arteterapia jako forma usprawniania dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, online: https://www.czytelniamedyczna.pl/7055%2Carteterapia-jako-forma-usprawniania-dzieci-z-mozgowym-porazeniem-dzieciecym.html, dostęp: 20.05.2025